αααα αုႏွα
္ αα္းေαါα္α
ာαα္းေαာα္αံαဲ့α‘αါαွာ ျαα္αာႏိုα္αံαွာαွိαဲ့ α‘α
α₯αာα္αာαာαα္ေαြα αα္αူα်ိဳးα‘ျαα
္ ျαα့္α
ြα္ αα့္ααဲαိုαဲ့ α‘ေαးαြα္းα‘ေαααွာ ေαြးေႏြးαႈေαြ၊ ျαα္းαုα္αႈေαြေαααာαါαα္။ αီαိα
α₯αာ ααိုα္းαြα္αα့္ α‘ေαးαΎαီးαိα
α₯αα္ αα
္αုျαα
္αဲ့ α‘αြα္ ေαြးေႏြးαα့္αα္။ ျαα္းαုα္αα့္αα္။ αါေααα့္ α‘ေျααွိαာαီαိုေαာ့ α¦းαα္αα့္αါαα္။ ααိုα္း αေαα½ွာα္ ျαα္αာႏိုα္αံαွာေααိုα္αΎααဲ့ α‘α
α₯αာα္αာααာαα္ေαြαဲα αူα်ိဳးေαးαိα
α₯ α‘ျαα္းαြားαာαဲ့αΎααα္း αီေαααီα‘α်ိα္αွာ ျαα္αာαြα္α
αα္ေαြ αα္းျαား ျαားေααΎαααα္။ αα
္α
ုαα
္α
α္းαα္းေျααွα္းႏိုα္αα့္ α‘α္α‘ားαα္းααွိαူးျαα
္ေααါαα္။ αီαိုျαα္းαΎα αံုαΎααα္း αီαα္းျαားαα ေႏွာα္α်ိဳးαα္ေαြαို α‘ေαြα‘ျαα
္ αα္αα့္αα္းαΎαααα့္α‘ေαး α
ိုးαိα္αိျαီး αံုးαα္αိααα½ွαို α‘α်α₯္းα်ဳα္ေαးαားαိုα္ααါαα္။
αံုα‘αα္
ျαα္αာႏိုα္αံαွာαွိαဲ့ α‘α
α₯αာα္αာααာαα္ေαြαို ααီ၊ ααီαုαား၊ ေαααာαီ၊ αုαား၊ ααာေααα္၊ ααာαူααα္ αဲα ျαα္αာαြα္α
αα္ αိုျαီး αံုαာαα္ α‘α်ိဳးα်ိဳးαဲαααိုα္းαေα်ာα္ေαααာαဲ့αα္αိုαာ α‘ားαံုးα‘αိαဲျαα
္αါαα္။ αီαံုαာαα္ ေαြαဲαွာαွ ααီ αဲα ααာαူααα္ αေαာ့ αံုαာαα္α‘ျαα
္ေαα αာαွိααို ေαွးα‘α်αံုး α‘α
α₯αာα္αာαα္αူα်ိဳးα
ုαေααα္းαα္αာαဲ့ αီးျαားαူα်ိဳးα
ု αα
္α
ုαို ေαααဲ့ αူα်ိဳးα
ုαာαα္αိုααα္း αα္αွα္ေααΎααာαွိαါαα္။ αααα αုႏွα
္αွာα်α္းαျαဳαုα္αဲ့αဲ့ ααာαြα္α
αα္αြα္ααα္ (ααα) αဲααံုးျαα္α်α္α‘α ααာαူααα္ (α‘α
α₯αာα္αာαာαα္ ααာ αူα်ိဳး) αိုαဲ့ αံုαာαα္ေα‘ာα္αွာ ααာ αူα်ိဳးေαြαဲααα္းαူ αူα်ားα
ုα‘αြα့္α‘ေαးαူαα္αိုျαီး αံုးျαα္αဲ့αα္။ ေαာα္ေαာ့ ႏိုα္αံα‘αα္αို α‘αြဲျαဳျαီး ျαα္αာαူααα္၊ ျαα္αာ αြα္α
αα္αိုα ျαα
္αာျαα္αα္။ αံုαာαα္ α‘ေαΎαာα္းေျαာαα္αိုαα္ α‘αိααား α
α₯္းα
ားααα့္ α‘α်α္ႏွα
္α်α္αွိαα္။ αααα‘α်α္αေαာ့ αီαံုαာαα္αာ αα္αူေαြαို αα္αြα္း ေααေαααဲ့αံုαာαα္αဲ αိုαာαံုးαα္αိုααိုαါαα္။ αိုးαြα္αဲ့αာαာαိုα‘ေျααံαာαား၊ αူα်ိဳးα
ုေαြαိုα‘ေျααံαာαား၊ α်ိဳးαိုးαα
္ျαα
္αိုα‘ေျααံαာαား၊ αါαွααုα္ αူαα‘αိုα္းα‘αိုα္းαα
္αုαိုα‘ေျααံαာαား αိုαာ ျαα္αα္αံုးαα္αိုααိုαါαα္။ ေαာα္αα္α‘ေαးαΎαီးαဲ့α‘α်α္αေαာ့ αီαို αံုαာαα္ αα
္αု αိုα‘α္ααား αိုαာαိုαα္း αြဲျαားα
ိα္ျαာαိုααိုαါαα္။
ျαα္αာαြα္α
αα္
αααα αα္းေαါα္α
ာαα္းαိα
α₯ေαြးေႏြးαΎααα္း αုαား၊ ααီ၊ ျαα္αာ αဲα ျαα္αာαြα္α
αα္αိုαဲ့ α‘αα္αာαα္ေαြα‘αα္α αံုαာαα္αα
္αုαဲαေα‘ာα္αွာ ααားαα္ ααီααြα္αα္းαံုးα
ြဲαΎααိုα αိုα္αြα္းαာေαြေαααာαဲ့αါαα္။ ႏိုα္αံေαးေαα
ီးေαΎαာα္းα‘α ααုαα္αွိαံုးα
ြဲေααဲ့ ျαα္αာαြα္α
αα္αိုαာ αူα်ိဳးαဲα αာαာαြα္αြဲေααဲ့α‘αြα္ αူα်ိဳးαα
္αုα‘ျαα
္αα္αα္αိုαααႏိုα္ေαΎαာα္း α‘ေαာ္α်ားα်ားαα္αံαာαဲ့αေαာαွိαါαα္။ α‘αα္αိုααာ ျαα္αာႏိုα္αံαွာ ေααိုα္αΎααဲ့ αါαွααုα္ ျαα္αာႏိုα္αံαား α‘α
α₯αာα္αာαာαα္ေαြαို αα္αြα္းေααေαααဲ့ αံုαာαα္αိုαα္ေαာ့ “ျαα္αာαြα္α
αα္” αိုαာ α‘αα့္ေαာ္αံုးαါαဲ။ αါαာ α‘α
α₯αာα္αာαာαα္ αူαα‘αိုα္းα‘αိုα္းαα
္αုαံုးαို ျαံဳαံုျαီး ေααေαααဲ့α‘αα္αα
္αုαာျαα
္αါαα္။ αါေααα့္ αီαိုαေαα
ီα
αα
္αို αူαုαိုα္α
ားαွα္ေαြαဲα α‘ုα္α်ဳα္αဲ့ ေαα္αာααွာ ျαα္αာαြα္α
αα္ (ျαα္αာႏိုα္αံαွိ α‘α
α₯αာα္αာαာαα္) ေαြαို αိုα္α
ားျαဳαိုα ႏိုα္αံေαးα‘ααα္း α
α₯္းα
ားαိုααိုေαးαα္။ αိုα္α
ားαွα္αွိαွαα္း ျαα္αာαြα္α
αα္ေαြαဲαα‘ေαး ႏိုα္αံေαးα
α₯္္ျαα့္αွာ ေျαာαိုေαြးေႏြးαိုαααွာαို။ αα်ိα္αα္းαွာαα္း ျαα္αာႏိုα္αံαာ αာαာေαးαိုα္α
ားαွα္ေαြαဲα α‘ုα္α်ဳα္αဲ့ ႏိုα္αံေαးα
αα
္ααုα္αဲ့α‘αြα္ ျαα္αာαြα္α
αα္αိုαဲ့ α‘α
α₯αာα္αာαာαα္ေαြαို αီးျαားαိုα္α
ားျαဳαα့္ αိုα္α
ားαွα္αႏိုα္αိုααေαာ့ ααာααα်ျαα္αါαူး။ αါေαΎαာα့္ αာαာαူαူေαြαို α
ုျαီးေαααဲ့ αံုα‘αα္α‘α
ား αူα်ိဳးα
ုαို α‘ေျααံαဲ့ αံုα‘αα္α‘ျαα
္ ေျαာα္းαဲ α
α₯္းα
ားαာαΎααဲ့αα္။ ျαα္αာαြα္α
αα္αိုαာ αα္αိုαူေαြαα္း αိုαာαို α
α₯္းα
ားαာαဲ့αΎααα္။ ααီ၊ αုαား၊ ျαα္αာ αိုαဲ့ αူα်ိဳးα
ုα‘αα္αို α
α₯္းα
ားαိုα ေαααာαα္။
ααီ αူα်ိဳး
α‘αုαေαာ ααီαူα်ိဳးα‘ျαα
္αံαူαΎααိုα αိုα္αြα္းေααာေαြျαα္ေαααာαα္။ αါေααα့္ αα္αာα ααီαိုαာαိုαႈαျαα္αဲ့ α‘ျαα္ေαြααα္း αြဲေαေαးαα္။ αα်ိဳαα ααီαူα်ိဳးαိုαာ ေαွαα‘α်αံုး ေαာα္α‘ာαွαဲα α‘ေαွαα‘αα္αိုα္းα αα္းαα္αာαဲ့ αူα်ိဳးα
ုေαြαေα ေαါα္αြားαာαဲ့ αီးျαားαူα်ိဳးα
ုαα
္α
ုျαα
္αα္αိုα αα္αွα္αΎααα္။ αα်ိဳααΎαျαα္ေαာ့ ααီαိုαာ ျαα္αာႏိုα္αံαွာေααိုα္αΎααဲ့ αိုαα္α်ာ၊ αα္းေαး၊ ααα½ွဴး၊ ααα္၊ αα္αα္၊ α်ဴαီαာ၊ α
ူα္αီ α‘α
αွိαဲ့αူα်ိဳးေαြα‘αါα‘αα္ ေαာα္α‘ာαွ αူα်ိဳးα
ုေαြαဲαα်ိဳးα
α္αဲ့ αျαားေαြ α‘ားαံုးαို ျαံဳαံုေααေαααဲ့ αံုα‘αα္ျαα
္αα္αိုααα္αွα္αΎαျαα္αα္။ ααα္းေျαာααα္ ျαα္αာαြα္α
αα္ေαြ α‘αα္α ααီαူα်ိဳးαာ αီးျαားαူα်ိဳးα
ုαα
္α
ုျαα
္αα္αိုαျαα္αဲ့αူေαြαွိααို ျαα္αာαြα္α
αα္ေαြα‘ားαံုးαါαဲ့ αံုαူα်ိဳးα‘αα္αα
္αုျαα
္αα္αိုαျαα္ေααာေαြαα္းαွိαါαα္။
ααီαူα်ိဳးαဲαααိုα္းαိုျαα္αΎαα့္αα္ α‘ာαα္ αုα္αα္ေαြ၊ αါαွα္αူα်ိဳးေαြ၊ αေαααာα္ေαα္α α
α
္αႈαα္း ေαာα္α‘ာαွα်ိဳးαα္ေαြ αα္းαါαα္။ α်ိဳးαိုးαα
္ျαα
္αိုα‘ေျααံαα္αိုααူααူေαြαွိααို α‘α်ားα‘ားျαα
္αေαာ့ αα္αွိျαα္αာႏိုα္αံ α‘αα္αိုα္းျαα
္ααα½ြα္းေααေαα αိုေαာα္αွိαာαΎααဲ့ α‘α
α₯αာα္αာαာαα္ေαြαို αံုαူα်ိဳးα‘ျαα
္ေααေαααဲ့αΎααα္αိုαွα္αူαားαΎααါαα္။ α်α္ေαွာα္ေαα္α‘ျαα္α‘α αေαααာα္ေαα္ ααα္းα ျαα္αာ့αα္ααိα္α‘αြα္းαို ေαာα္αွိေααိုα္αΎααူေαြα‘ားαံုးαာ ႏိုα္αံαားα‘ျαα
္αွα္αူαားαဲ့α‘αြα္ ααီေαြαာ ႏိုα္αံျαားαားαိုα αα္αွα္αိုα αααါαူး။ ααီေαြαာ ႏိုα္αံျαားαားααုα္αဲ့α‘αြα္ ႏိုα္αံျαားαားαဲα αိုα္းαα္းαားေαါα္းα
α္αဲ့ αျαားေαြαိုααα္း αူααိုααααါαူး။ αီαိုαဲ αိုαα္α်ာ၊ αα္းေαး၊ ααα½ွဴး၊ ေျααူး αဲα ααα္ αူα်ိဳးေαြααα္း αေαααာα္ေαα္ ααα္းα ααီေαြαဲα ေαα္ျαိဳα္αွိαဲ့αါαα္။ αါေαΎαာα့္ ααိုα္းေαΎαာα္းαေαα½ွာα္ αီးျαားαူα်ိဳးα
ုေαြ α‘ျαα
္ေααိုα္αာαဲ့αΎααဲ့ αိုαα္α်ာ၊ αα္းေαး၊ ααα½ွဴး၊ ေျααူး αဲα ααα္ αူα်ိဳးေαြαို ααီαူα်ိဳးေα‘ာα္αဲ αြဲαα့္αိုα္αα္αိုαα္ αα္αိုαွ ααာααα်αါαူး။
αα်ိα္αα္းαွာ αိαိαိုα္αိαိ α‘ာαα္αုα္αα္ေαြ၊ αါαွα္αူα်ိဳးေαြ၊ αေαααာα္ေαα္α α
α
္αႈαα္း ေαာα္α‘ာαွ α်ိဳးαα္ေαြαေα ေαါα္αြားαာαα္αို ααံαူαΎααα္ေαာ့ αြα္αြα္αα္αα္ ααီαူα်ိဳးαိုα αံαူαိုα္αြα့္αွိαါαα္။ αေαααာα္ေαα္αွααုα္αါαူး၊ αိုαိုαီေαα္ α‘αြα္းαွာ ျαα္αာႏိုα္αံαိုေαာα္αာαဲ့ ေαာα္α‘ာαွ α်ိဳးႏြα္α
ုေαြ αေαေαါα္αြားαာαူေαြαα္း ααီαူα်ိဳးα‘ျ αα
္ αံαူαြα့္αွိαါαα္။ αူα်ိဳးαα
္α်ိဳးαိုαာ ေαα်α္းαα်α္းေααေαါα္αာαာ ααုα္αါαူး။ αူα်ိဳးαိုαာ α‘α်ိα္αာαႏွα့္α‘αα½ွေျαာα္းαဲαα္αဲ့ Process ျαα
္αα္αႈα်ိဳးαါ။ αူα‘ုα္α
ု αα
္α
ုαာ αူα်ိဳးαα
္α်ိဳးα‘αြα္ေαာα္αာαိုαα‘αြα္ ႏွα
္ေαါα္း αာαဲαေαာα္αဲαα်ီαΎαာေα့αွိαါαα္။ αααီα‘ေαα‘αား၊ αူαႈαα၊ αာαာα
αား၊ αိုα္αြα္αဲ့αာαာ၊ αα₯္ေα်းαႈ၊ αေα့αံုးα
ံ α‘α
αွိαဲ့ေျαာα္းαဲαႈေαြαဲαα‘αူ αူα်ိဳးα
ုေαြαာαα္းေαααာαα္αα္၊ ေα်ာα္αြα္αြားαα္αα္။ ေျαာα္းαဲαြားαα္αါαα္။ ααီαူα်ိဳးျαα
္αα္αႈ Process α α‘αၤαိα္-ααာ αααα
α
္ျαα
္αိုα္αာαဲα αα္ααြားαါαူး။ α‘αၤαိα္-ααာ αααα
α
္ αဲα α‘ေαွααိုα္းေαြ၊ α‘ေαာα္αိုα္းေαြαဲα α‘α်ိα္αာα α
α္းαα½ွα₯္းျαားαာα αα္αိုးαွα္αဲ့αဲ့ α‘ာαာαွα္ေαာα္း α¦းေααα္းαဲα α‘αူα‘ααာျαα
္αါαα္။ α‘αၤαိα္-ααာ αααα
α
္ျαီးαဲ့αဲ့ αααα αုႏွα
္αိုα‘ေျααံျαီးαိုα္းျαားαဲ့ αိုα္းαα္αားαူα်ိဳး-ႏိုα္αံျαားαာαူα်ိဳးαိုαဲ့ α¦းေααα္းαဲααြဲျαားαα္αွα္αႈαα္းαာα‘αိုα္းαα္း αα္αα္αိုαααိုαါαူး။ ααုα်α္ေαွာα္ေαα္αိုαα္း ααီαူα်ိဳးα‘αြα္αူးေျαာα္းေααဲ့ αာααα
္αုα‘ျαα
္ αွα္αူႏိုα္αါαα္။ αါေαΎαာα့္ α‘ာαα္αုα္αα္ေαြ၊ αါαွα္αူα်ိဳးေαြ၊ ေαာα္α‘ာαွα်ိဳးαα္ေαြαေααα္းαα္αာျαီး ျαα္αာ့αူααα₯္ေα်းαူေαα
ီးေαΎαာα္းα‘αိုα္းေααိုα္αူαိုα္းαာ ααီαူα်ိဳးျαα
္αα္αိုα αံαူαိုα္αြα့္αွိααွာျαα
္αါαα္။
ျαα္αာ (ααာ) αူα်ိဳး
αααα αုႏွα
္ αႏα·αါαီα αွာα်α္းααဲ့ αααα ေαႊαိαံုα‘αα္αα
α₯αံ αီαာαံαွာ ααာαူααα္ ေαြαာ αူαα္းα
ုα‘αြα့္α‘ေαးα‘ျαα့္α‘αααα့္αα္၊ αီαို αူαα္းα
ုα‘αြα့္α‘ေαးα‘ျαα့္α‘αααိုαα‘αြα္αိုαα္း ααααα‘αြဲαα်ဳα္αΎαီးααာαα္αူαα္ αိုျαီး ααာαΎαီးαီαုα္α¦းαα်ိဳαα‘αိုαα္αြα္းαဲ့αα္။ αါေααα့္ α‘ဲαီႏွα
္ αီαα္αာααွာα်α္းααဲ့ αααα‘αြဲαα်ဳα္ ႏွα
္αα္αα္ αီαာαံαွာ αူαα္းα
ုα‘αြα့္α‘ေαးαိα
α₯αဲααါα္αα္ျαီး (αα)αဲ – (αα)αဲ αဲα်α္းαိုα္ေαေαာ့ ααာααိျαα
္αဲ့ ααာαΎαီးα¦းαာαα္α αα္αာαာαဲαိုးαြα္αိုးαြα္ ααာαူα်ိဳးαာ ααာαူα်ိဳးαဲ αိုαဲ့α‘αူα‘ααို αα္αိုα္αားျαီး ααာαူα်ိဳးαα္းαူ αူα်ားα
ုα‘αြα့္α‘ေαးαာ ααူαα့္ေαΎαာα္း αံုးျαα္ေαးαဲ့αα္။
α်α္ေαွာα္ေαα္ ျαα္αာႏိုα္αံαွာ αွိαွိααα½ွ αူα်ိဳးα
ုေαြα‘ားαံုးαို ျαံဳαံုျαီး “ျαα္αာαူα်ိဳး” αိုαα်α္α်α္ျαα္αျαα္α‘αိααΈါα္αြα့္αΎαααို ααာαΎαီးα¦းαာαာα္αိုαေαα္α αα္αံαားαΎααဲ့ “ααာαူα်ိဳး” αိုαဲ့ αα္αွα္α်α္α α်α္ျαα္ααα္။ Inclusive ေαာ္ေαာ္ေαးျαα
္αါαα္။ ေαာα္αိုα္းေαာ့ ααာαူα်ိဳးαိုαဲ့ αα္αွα္α်α္αာ α်ိဳးαိုးαီααိုα‘ေျααံαဲ့ αီးျαားαူα်ိဳးα
ုαα
္α
ုα‘αြα္αို α¦းαα္αာαဲ့αါαα္။ αα်ိဳααΎαျαα္ေαာ့αα္း ααာαိုαာ ႏိုα္αံα‘αα္αိုαဲေαααာαါαိုαေျαာαΎαျαα္αα္။ ααာαဲαျαα္αာ α‘αα္αာαေαြαိုαα္αံαဲ့αံုေαြα‘ေαααွာ α‘ျαα္းαြားαႈေαြျαα
္αာαဲ့αα္။ αα
္αα္αွာေαာ့ ααာ αိုျαီးျαα္α αွာေααိုα္αΎααဲ့ αူα်ိဳးα
ုေαြαဲα αα္းαူαα္αα္αΎααဲ့ α‘α
α₯αာα္αာαာαα္ ααာ (ααာ αူααα္) ေαြαာ ααာα‘ျαα
္ααα္αα္αΎαေαာ့αဲ ႏိုα္αံα‘αα္αဲαα‘αူ α‘α
α₯αာα္αာαာαα္ ျαα္αာαူα်ိဳး (ျαα္αာαြα္α
αα္) αိုα αျαα္းျαα္းေျαာα္းαဲαာαဲ့αါαα္။
αα
္α်ိα္α αီႏိုα္αံ၊ αီαα္ααိα္α‘αြα္းαွာ αေျααα္းေα၊ αေααα္းေαာα္ α‘αူααြေααိုα္αΎααူေαြαို ααာαူα်ိဳးေαြαါαဲαိုα αေျαးαီαα္αွα္αဲ့αΎαေααα့္ α‘αုေαα္ ျαα္αာαူα်ိဳး (α‘α်ိဳαα‘αူα‘αα‘α ααာαူα်ိဳး) αိုαဲ့α‘αဲαွာေαာ့ αα္αိုα္αာ αူα်ိဳးα
ုαြဲေαြαွိေαျαα္αα္။ αါαို αိုα္းαα္းαားαူα်ိဳးα
ုαိုαဲ့ αα္ααα္α်α္ေαြα်αားαα္။ αိုα္းαα္းαားαိုαာααα္း α¦းေααα္းαα္αွα္ေαးαဲ့αဲ့ αααα αုႏွα
္αို ေααံαα
္αုα‘ျαα
္ αα္αွိαိုα္းαာေααဲျαα
္αါαα္။ αα်ိα္α αိုα္းαα္းαားα‘ျαα
္α‘αိα‘αွα္ျαဳေαးαဲ့αဲ့ ααိုα္-α
α
္αေαာα္း၊ ျαα္αာαူααα္၊ ေျααူး၊ ျαα္αာ-α‘ိႏα΅ိαေαြαိုαα္း ျαα္αာαိုα္းαα္းαားα
ာαα္းααα္α်α္αဲ့αα္။ αါေαΎαာα့္ αα္αွိα‘ေαα‘αားα‘α ααာ၊ ααα္၊ αွα္း α‘α
αွိαဲ့ αိုα္းαα္းαားαူα်ိဳးα
ု αိုαα္ေαာ့ α‘ားαံုးαα္းαူ ျαα္αာαူα်ိဳးαိုααα္αံႏိုα္αα္။ αါαာ αိုးαြα္αဲ့αာαာα‘ေααα‘ေျααံαာααုα္αဲ αူα်ိဳးα
ုα‘ေαα α‘ေျααံαာျαα
္αα္။ ျαα္αာ့αα္ααိα္ α‘αြα္းαွာ αေႏαΆαα္αဲ့αဲ့ αိုαα္α်ာ၊ ααီ၊ αα္းေαး၊ ေျααူး αဲα ααα½ွဴး αူα်ိဳးေαြαေαာ့ ျαα္αာ့αူα်ိဳးα
ုေαြ αုα္ααုα္αိုαာ αα္αα္α‘ျαα္းαြားေαα¦းαွာျαα
္αါαα္။ αီαူα်ိဳးα
ုαα္ေαြα‘ေααဲα α‘ျαားျαα္αာαူα်ိဳးေαြαα္းαူ αα္းαူα‘αြα့္α‘ေαးααိုαα‘αြα္ αα္αα္α်α္αα္ααα့္ ေαာ္αွα္ေαးαΎαီး αα
္αα္ျαα
္αါαα္။ α
ူα္αီ၊ αα္αာα္၊ α်ဴαီαာ၊ αα္αါαီ၊ ααα္ α‘α
αွိαဲ့ ေαာα္α‘ာαွႏိုα္αံေαြαွာ αေႏαΆαα္αဲ့αဲ့ αူα်ိဳးα
ုေαြαိုေαာ့ ျαα္αာαူα်ိဳးα‘ျαα
္ αိုαααုα္ ျαα္αာႏိုα္αံαဲα αိုα္းαα္းαာေααူα်ိဳးα
ုေαြα‘ျαα
္ ααားαα္αα္αံေαးαွာααုα္αူးαိုαာ ျαα္αာေααါαα္။
αုαား αူα်ိဳး
αα်ိဳααေαာ့ ေαာα္α‘ာαွα်ိဳးαα္αို ေαွααα္းαα္ျαီး αုαားαိုαာαိုαဲ αံုαူα်ိဳးα‘ျαα
္αα္αα္αိုα αိုα္αြα္းေααာေαြαိုαα္းေαြαααါαα္။ αူα်ိဳးαာαα္αα္αိုαဲαα္αα္ α‘α
α₯αာα္αာαာαα္αိုα္းαို αုαားαိုαေααေααα့္α‘αူαူေαာ့ ααူးαα္αα္းαဲ့αေαာαဲα αုαားαိုααာαံαူαΎααα္αိုαဲ့ α‘ေαြးα‘ေααျαα
္αါαα္။ αုαားαိုαာαာ α်ိဳးႏွိα္ေααေαααံုαα္αα္ααုα္αဲ ေျαာα္းေαႊααာαူေαြαိုေαααာျαα
္αဲ့α‘αြα္ αုαားαိုα αံαူျαα္းαာ ေျαာα္းေαႊααာαူေαြျαα
္αα္αိုαာαို ααားαα္αα္αံαိုα္αဲ့αေαာαα္ေαာα္αါαα္။ ျαα္αာႏိုα္αံα‘αြα္းαွာ ေααိုα္αΎααူαိုα္းαာ α‘ျαားေαααα
္αုαေျαာα္းေαြααာαူေαြαါαဲ၊ α‘α်ိα္αာααဲ αြာαα္αိုα ေα
ာαα αα္ႏိုα္α
αာαွိαါαα္။ αါαာ “ေျαာα္းေαႊααာαူ” αိုαဲ့ α‘αိααΈါα္αα္αွα္α်α္α‘ေαααွာ α‘α်ိα္αာααα
္αုαဲααိုα္းျαားα်α္ျαα
္αါαα္။
αုαားαိုααာαα္αံαိα့္αΎααα္αိုαα္ ျαα္αာႏိုα္αံα‘αြα္းαွာ αုαားαူα်ိဳးေαြαွိαα္αိုαာαို α‘α
ိုးαα α‘ျαα္αံုးα‘αိα‘αွα္ျαဳေαးαိα့္αα္။ αါေααα့္ αီα‘αိα‘αွα္ျαဳျαα္းαဲαα‘αူ ေျαာα္းေαႊααာαူေαြ၊ ႏိုα္αံျαားα်ိဳးႏြα္α
ုေαြ αိုαဲ့α‘αွα္αံαိα္ααα္း ααါαα္း αြဲαါαာαိα့္αα္ αိုαာαိုေαာ့ ααိαူαα့္αါαα္။ α‘αα္αွာေαာ္ျααဲ့ααို ေαာα္α‘ာαွႏိုα္αံေαြαွာ αေႏαΆαα္αာαဲ့αဲ့ αူα်ိဳးေαြα‘ျαα
္αံαူαΎααα္၊ ေαာα္α‘ာαွ αα₯္ေα်းαႈαိုေα့αာαိုα္αΎαα
ားαα္၊ ေαာα္α‘ာαွαဲα α်ိဳးαိုးα‘ျαα
္αာ αα္αα္αΎααα္αိုαα္ α်ဴαီαာ၊ αα္αα္၊ α
ူα္αီ၊ αα္αါαီ၊ ααα္ α
αဲ့ αူα်ိဳးα
ုေαြα‘ျαα
္αဲααα္αα္αΎαျαီး αုαားαူα်ိဳးαိုαဲ့ αံုαာαα္ေα‘ာα္αွာေααိုα္ႏိုα္αΎααါαα္။ ျαα္αာျαα
္αိုαα‘ေαး αုαားေαြးေαာα္αုα္ေαးαိုα αααူးαိုααံαူေααΎααဲ့ ေαာα္α‘ာαွα်ိဳးα်α
္αါαီေαြα‘ေααဲα ႏိုα္αံျαားαားαူα်ိဳးα
ုေαြα‘ျαα
္αာαα္αα္αΎααα္αိုαα္αα္း αြα္αြα္αα္αα္ αိုα့္αα္းαိုα္ေαြးαိုα္αြα့္α‘ျαα့္αွိαါαα္။ αါေααα့္ αုαားαုα္αိုααူေαြα‘ေααဲααေαာ့ ေαြαααα့္ေαး αΎαိဳေαြးαားαိုααိုααို ျαα္αာ့αα္ααိα္α‘αြα္းαွာ ααိုα္းေαΎαာα္းα်ီျαီး αေႏαΆαα္αာαဲ့ ααီ၊ ααα½ွဴး၊ αိုαα္α်ာ၊ ααα္၊ αα္းေαး၊ ေျααူး α
αဲ့ αူα်ိဳးေαြαဲα αα္္αα္αႈαို ααိαိုα္αိေα
αိုαα‘αြα္ α‘αူးααိျαဳαိုααိုα‘α္αါαα္။
αျαားျαႆαာ
ျαα္αာαြα္α
αα္α‘ေαΎαာα္းေျαာαα္ αျαား αိုαာα α‘ျαဲαါαာαα္αါαα္။ ααα»ာေαααာα‘ႏွံααွာ ααူαြဲျαားαဲ့ αူα်ိဳးေαြေαာေαြးေααိုα္αΎααာျαα
္αဲ့α‘αြα္ αူα်ိဳးααူαူေαြα‘α်α္းα်α္း αိα္းျαွားαΎααာαာ αူးα
α္းαဲ့αိα
α₯αα္ααုα္αါαူး။ ျαα္αာαြα္α
αα္ေαြααာ ααူαူးျαီး αျαား αာαိျαေααာααုα္αါαူး။ αျαားαိုαာαိုαα္း ေαွααα္းαα္αိုαααိုα‘α္αါαူး။ αျαား αုα္ျαα္း-ααုα္ျαα္း αိုαာαာ αူေαြαဲααα္αွα္α်α္αာျαα
္αါαα္။ α်ိဳးαိုး αα္αွα္αႈေαြαိုျαα္αΎαα့္αဲ့ α‘αါαွာ α‘ေααα္ αဲα α‘ေααα္ α်ိဳးαိုးႏွα
္αုαံုးαို αα္းαူαီαα½ွα‘αိα‘αွα္ျαဳαဲ့ Bilateral Rules αိုαα္αံα်α့္αံုးαူေαြαာαα½ွα္ αျαား α‘ျαα
္αံαူαΎααါαα္။ αီαα္းαာαာ α်ိဳးαိုးαα္αွα္α်α္αွာ αα
္αုαα္းေαာαα္းαာ ααုα္ααို ျαα္αာႏိုα္αံαွာαွိαဲ့ αူα်ိဳးေαြααα္း αီαα္းαာα‘αိုα္းα်α့္αံုးααα္αိုα α₯αေααဲααဲျαα
္ျαα
္၊ αေα့αံုးαα္းα‘ααဲျαα
္ျαα
္ α‘αα္αα်αα္αွα္αားαာααွိαါαူး။ αါေαΎαာα့္ αူα်ိဳးααူαူ αိα ႏွα
္αါးα ေαါα္αြားαာαူαိုα္း αျαားျαα
္αα္αိုα ααα္αွα္αα္း αွα္αူαိုααααါαူး။ αα်ိဳαα Unilineral Rules αိုαေαααဲ့ α်ိဳးαိုးαα
္αုαα္းαိုαဲ αိုα္αဲ့ αα္းαာေαြα‘αိုα္းαိုα္αံαΎααါαα္။ α်ိဳးαိုးα
α₯္αα္ αα
္ေαα½ွာα္ α‘ေααα္ αါαွααုα္ α‘ေααα္ αα
္αုαုαိုαဲ α‘α
α₯္αα
ိုα္ αိုα္αာျαα
္αα္။ αီαဲαွာαွ α‘ေααα္αိုα္αα္αို Patrilineal၊ α‘ေααα္αိုα္αα္αိုαα္ေαာ့ Matrilineal αိုα αα္αွα္αါαα္။ αါေααα့္ α‘ေααα္ αိုαဲ αိုα္ααα္၊ α‘ေααα္αိုαဲ αိုα္ααα္αိုαဲ့ α
α္းαα္း αα္αွα္α်α္αα္းααွိျαα္αါαူး။ αα်ိဳααΎαျαα္ေαာ့ Ambilineal Rule αိုαဲ့ α‘ေααီးαဲ့ ေαြα်ိဳးα‘αိုα္းα‘αိုα္းαα္αို αိုα္αΎααါαα္။ α‘ေααဲαα‘α်ိဳးေαြαΎαားαွာαΎαီးျαα္းαိုα α‘ေααဲααူα်ိဳးα‘ျαα
္ αံαူαာα်ိဳး၊ α‘ေααဲαα‘α်ိဳးေαြαΎαားαွαΎαီးျαα္းαα္ α‘ေααဲααူα်ိဳးα‘ျαα
္ αံαူαာα်ိဳးျαα
္္αါαα္။ ေαာα္ααုαေαာ့ Double Descent αိုαဲ့ ႏွα
္α်ိဳးαံုးαို αြႏွα္းαဲ့ αα္αွα္α်α္αα္းαွိαါေαးαα္။ α‘ေααဲαα‘α်ိဳးေαြαΎαားေαာα္ေαာ့ α‘ေααဲααူα်ိဳး၊ α‘ေααဲαα‘α်ိဳးေαြαΎαားေαာα္ေαာ့ α‘ေααူα်ိဳးαုα္αာα်ိဳးျαα
္αါαα္။ ျαα္αာႏိုα္αံαွာαွိαဲ့ αူα်ိဳးေαြαာ αီαို αူα်ိဳးαα္αွα္αာαွာ αα္αα္းαာαိုαဲ α‘αα္αα် α်α့္αံုးαα္αိုα ျααာα္းαα္αွα္α်α္ေαြ ααွိαဲ့α‘αြα္ ျαα္αာαြα္α
αα္ေαြαိုαα္း α‘ေααα္ေαာ α‘ေααα္αါ αိုα္ျαီး α‘ေαါα္းααα‘αာေαြαဲα αူα်ိဳးႏွα
္αုα
αံုးαိုαα့္ααα္αိုα α‘αα္းα‘ααΆα αုα္αိုααααါαူး။ αူαα
္ေαာα္α်α္းα
ီαွာ αိုα္αိုα္ေαြးα်α္αြα့္αွိαα္αိုαာ α‘αα္αံုး αိုα့္αိုαိုα္ α‘αိα‘αွα္ျαဳαိုααိုαါαα္။ ααα္ေαြးα
α္αိုα ααα္αူα်ိဳးα‘ျαα
္ αံαူα်α္αα္αိုαα္αα္း ααα္αူα်ိဳးα‘ျαα
္ αံαူαိုα္αြα့္α‘ျαα့္α‘ααွိαါαα္။ αါေααα့္ ααα္αူα်ိဳးα‘ျαα
္αံαူαα္αိုαα္ေαာ့ ααα္αဲααိုးαာαေα့αဲα αα₯္ေα်းαႈေαြαိုαα္း ျαα္ႏိုးαα္αိုးαားျαီး αိုα္αာα်α့္αံုးαိုααိုαါαα္။ αာαာေαးαဲα αူα်ိဳးေαးαြဲျαားαα္αိုααိုα‘α္αါαα္။
αααα αα္းေαါα္α
ာαα္း
ျαα္αာႏိုα္αံαွာေααိုα္αΎααဲ့ α‘α
α₯αာα္αာαာαα္ေαြα‘ေααဲα αα္αွိα‘α
ိုးααα‘αိα‘αွα္ျαဳαားαဲ့ αိုα္းαα္းαားαူα်ိဳး ααα
α
ုαဲα αူα်ိဳးα
ုαα
္αုαုα‘ျαα
္ αα္းေαါα္α
ာαα္းαွာေαြးα်α္ျαα့္α
ြα္αိုα္αာαဲα αိုα္းαα္းαားျαα
္αြားျαီαိုα αွα္αူαိုααααါαူး။ αါေααα့္ αα္းေαါα္α
ာαα္း αုα္ျαα္ေαΎααာαဲ့α‘αါαွာ αα္αူα်ိဳးαဲα αα္ေαာα္αာαိုα္ႏႈα္းα αα္αာαာαိုαိုးαြα္αα္αိုျαီး αူα်ိဳးαဲα αိုးαြα္αဲ့αာαာ αွα₯္αြဲေααိα့္αα္αိုαာαို ααိαူαα့္αါαα္။ αိုα္းαα္းαား ααα
α်ိဳးα
ာαα္းαွာααါေααα့္ αိုα့္αိုαိုα္ ျαα္αာα‘ျαα
္αံαူαားαΎααဲ့ α‘α
α₯αာα္αာαာαα္ေαြα αူα်ိဳးα
ုေααာαွာ “α‘ျαားαိုα္းαα္းαားα်ား” αိုαာαိုαာေαြးα်α္ျαီး αိαိαα္αိုα္αာ αိုαα္α်ာ၊ ααီ၊ αα္းေαး၊ ααα½ွဴး၊ ေျααူး αိုαာαို αα္ေαးαဲαေαးαα့္αိုα αိုα‘α္αါαိα့္αα္။ αါαာ αα
္α¦းαα
္ေαာα္α်α္းα
ီα αိαိαိုα္αိαိ αိုα္းαα္းαားျαα
္αါαα္αိုα ေαΎαြးေαΎαာ္αိုα္αာျαα
္αါαα္။
αါαွααုα္ αုαားα‘ျαα
္αံαူျαီး ႏိုα္αံျαားေαြးေႏွာαα္αိုα αα္αံαားαူေαြααα္း “ျαα္αာ-ႏိုα္αံျαားေαြးေႏွာα်ား” αိုαာαိုေαြးျαီး αိαိαံαူαဲ့ α်ဴαီαာ၊ αα္αα္၊ α
ူα္αီ၊ αα္αါαီ၊ ααα္ α‘α
αွိαဲ့ αူα်ိဳးαα
္ α်ိဳးα်ိဳးαဲျαα
္ျαα
္၊ α‘ေαါα္းααα‘αာေαြαံျαီး ႏွα
္α်ိဳးαံုးα်ိဳးαဲျαα
္ျαα
္ αα္ေαးαဲααα့္ေαးႏိုα္αါαα္။ αα္းေαါα္α
ာαα္းျαα့္αဲ့α‘αါαွာ ‘ျαα္αာ-ႏိုα္αံျαားေαြးေႏွာα်ား’၊ ‘α‘ိႏိα΅α’၊ ‘αါαိα
α₯αα္’၊ ‘ααၤαားေα့αွ္၊ααၤαီ’ α‘α
αွိαဲ့ αူα်ိဳးေαြαို ေαြးα်α္αားαΎαျαီး α‘α
α₯αာα္αာαာαα္ေαြαါαိုαα္ေαာ့ “ျαα္αာႏိုα္αံαွာαွိαဲ့ α‘α
α₯αာα္αာαာαα္ေαြα αူαိုααိုα္αူαိုαႏိုα္αံျαားαားα‘ျαα
္ αံαူαΎααူေαြ၊ ႏိုα္αံαားေαြးေႏွာ αူေαြα‘ျαα
္ αံαူαΎααူေαြ၊ αိုα္းαα္းαားα‘ျαα
္αေαြးα်α္αΎααူေαြ αါαိုα” ααားαα္αွα္αα္းαα္αိုα္ααိုျαα
္ေααါαိα့္αα္။ α¦းေααα္းαဲα α
α
္α‘ာαာαွα္ေαြ ေαးαဲ့αဲ့ “ႏိုα္αံျαားαားေαြးေႏွာαα္” αိုαဲ့ α‘αူα‘ααို αα္αိုးαွα္ေα‘ာα္ α‘α္α‘ားျαα့္ααိုျαα
္αြားαα္αိုαာ ααိျαဳαΎααိုα αိုα‘α္αါαα္။
** ေαာα္းαါးαွα္၏ α‘ျαα္ႏွα့္ α‘ာေαာ္αာျαα
္αါαα္။ ေαာα္းαါးαွα္-O’Laie Manzu